İZMİR TARİHİ KENT MERKEZİNDE İMAR FAALİYETİNDE BULUNAN KADINLAR (17-19. YÜZYIL)

Osmanlı döneminde İzmir tarihi kent merkezinde kadın baniler tarafından gerçekleştirilen imar faaliyetlerine odaklanan bu çalışmada, 17, 18 ve 19. yüzyıllarda görülen mimari etkinlikler ve tespit edilen vakfiyeler doğrultusunda kurulan vakıflar ölçüsünde üç yüz yıllık bir dönem irdelenmiştir. Bu dönemi kapsayan süreçte kadın banilerin kimlikleri, inşa ettirdiği bilinen yapılar ve yenilerinin tespit edilmesi, maddi kaynakları ve bu kaynakların yönetimi ölçüsünde günümüze ulaşan yapıların mimari özellikleri incelenerek kadınların yapılı çevreyi biçimlendirmede etkileri ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Kentte inşa faaliyetinde bulunduğu belirlenen 35 kadın tespit edilmiştir. Bu kadınlar 6 cami, 17 mescit, 10 medrese, 3 mektep, 1 kütüphane, 3 çeşme, 5 sebil, 1 han ve 1 iskele inşa ettirmişler, bu yapılardan 5’i (cami-mescit) günümüze ulaşmıştır. İnşa faaliyetinde bulunan kadınların kentin karakteri doğrultusunda ticaret yaparak zenginleşmiş aileler başta olmak üzere kentte siyasi veya dini görevliler ve ilim sınıfından kişiler olduğu görülmektedir. Kadınların imar faaliyetleri incelendiğinde tespit edilen yapılar ve vakıf kayıtlarından derlenen bilgilerle kent içinde mahalli düzeyde etkin oldukları saptanmıştır. Çalışmada tespit edilen kadın banilerin, kimliklerine ve maddi güçlerine ilişkin toplanan verilerle kent içindeki görünürlükleri mimari etkinlikleri düzeyinde ortaya koyulmuştur.