BÂKILLÂNİ’NİN MU’TEZİLEYE BAKIŞI (TEMHÎD KİTABI ÖRNEĞİNDE)

Kâdı Bâkıllânî, Eş’arî kelâm geleneğinin sistemleşmesinde ve bir disiplin haline gelmesinde büyük katkıları olmuş müdekkik bir âlimdir. O, Kelâm, Mezhepler Tarihi, Fıkıh Usûlü ve Kur’ân ilmi alanlarında kendisinden sonraki ilim adamlarını etkileyecek düzeyde eserler bırakmıştır. Bu çalışmamızda; müellifin hayatını, ders aldığı hocaları, eserlerini, fikrî dünyasını ve yetiştiği ortamın kültürel yapısını anlatmaya çalıştık. Bunlarla beraber onun Kitâbü Temhîdi’l-Evâ’il ve Telhîsi’d-Delâ’il isimli eserinde Mu’tezile mezhebine getirmiş olduğu eleştirileri, Mu’tezilî bilginlere karşı tavrını ve kendi görüşlerini ele aldık. Örneğin onun, Allah’ın sıfatları, Kur’ân’ın yaratılmışlığı, rü’yetullah, şefâat ve imâmet gibi meselelerde Mu’tezile’ye dair düşüncesinin ne olduğunu ortaya koyduk. Burada Mu’tezile ile Bâkıllânî arasında önemli görüş ayrılıkları olduğunu, bu ayrılığın âyet, hadis ve rivâyetlere bakış açılarının farklı olmasından ve ayrı mezheplere bağlı olmaktan kaynaklandığını ve bu sistematik farklılıkların da inanca dair meselelerdeki görüşlerini etkilediğini tespit ettik.