TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA SERBEST BÖLGELER: İZMİR SERBEST BÖLGESİ’NİN İZMİR EKONOMİSİNE VE BÖLGESEL KALKINMAYA ETKİLERİ

Küreselleşen dünyada liberalleşmenin etkileri sonrası yaygınlaşan ve günden güne sayıları ile çeşitliliği artan serbest bölgelerin, uluslararası ticaretteki yeri ve önemi gitgide artmaktadır. Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin küresel pazarlarda rekabet gücünü artırmak adına ekonomi politikalarında yer verdikleri serbest bölgeler, ekonomik gelişim ve istikrarlı bölgesel kalkınma adına çeşitli faydalar sağlamaktadır. Bu bağlamda dış ticaretin gelişmesi, doğrudan yabancı yatırımların ülkeye çekilmesi, üretim ve istihdam artışı, teknoloji transferi ve inovasyon gibi etkileri itibariyle Türkiye’de serbest bölgelerin gelişimine verilecek önemin arttırılması elzem görülmektedir. Bu doğrultuda çalışmada, Ege Bölgesi’nde yer alan İzmir Serbest Bölgesi’nin üretim hacmi ve kârlılık, istihdam, doğrudan yabancı yatırımlar, ihracat ve inovasyon gibi makro büyüklükler aracılığıyla İzmir ekonomisine ve bölgesel kalkınmaya etkilerinin araştırılması amaçlanmaktadır. Bu amaca yönelik olarak İzmir Serbest Bölgesi’nde faaliyet gösteren işletmeler nezdinde geniş kapsamlı bir yüz-yüze anket çalışması yapılmış olup anket çalışmasının her aşaması için değerlendirme ve analizlere yer verilmiştir. Elde edilen bulgulardan, İzmir Serbest Bölgesi’nin firmalar tarafından tercih edilmesinin birinci sebebinin finansal, vergisel ve yatırım imkânları olduğu ve bunu sırasıyla lokasyon imkânları, iv operasyonel imkânlar ve kiralama hizmetlerinin izlediği anlaşılmaktadır. Öte yandan, İzmir Serbest Bölgesi’nin, sahip olduğu avantajlar sayesinde, üretim, istihdam, ihracat ve doğrudan yabancı yatırım artışı sağladığı; ancak, teknoloji transferi ve yenilik artışı noktasındaki etkilerinin tartışmalı olduğu görülmektedir. Bu açıdan bakıldığında, İzmir Serbest Bölgesi’nin İzmir ekonomisi üzerindeki etkinliğinin arttırılması için bürokratik engeller ve prosedürlerin azaltılması, yabancı yatırımcılara yönelik Serbest Bölge’nin reklam ve tanıtımlarının yapılması, vergisel ve yatırım alanında teşvik ve avantajlar ile muafiyetlerin artırılması, altyapı ve lojistik olanaklarının geliştirilmesi ve yüksek teknoloji yoğun firmaların kümelenmesine yönelik teşviklerin ortaya konulması gibi politikaların hayata geçirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.