MUHAMMED ÂBİD EL-CÂBİRÎ’NİN İBN RÜŞDÇÜLÜĞÜ

Muhammed Âbid el-Câbirî Arap-İslâm düşüncesinin çağdaşlaşması yolunda atılması gereken adımlara ihtiyaç duyulduğunu her fırsatta dile getirmiş bir düşünürdür. Kendisinin fikirleri hâlâ tartışılmakta ve son dönemlerde dikkatleri üzerine çekmektedir. Rasyonalist bir söyleme sahip olan Câbirî, İslam düşüncesinin ilerleyebilmesini evrensel aklın etkin bir şekilde kullanılmasına bağlamaktadır. Felsefî mirası çağa uygun olarak okumak ve yorumlamak ancak Arap-İslâm geleneği içerisinde bu geleneği anlayan, geçmişe bağlı kalmak yerine geçmişi rasyonel, eleştirel, gerçekçi bir gözle okuyan İbn Rüşd’ün sistemi ile mümkün olabileceğini savunur. Câbirî tespit etmiş olduğu problematiğin (din- felsefe uzlaşımı) çözümünü İbn Rüşd’de bulur. Aradığı orijinallik ve çağdaşlaşmanın İbn Rüşd’de olduğunu belirterek burhân epistemolojisine dikkat çeker. Yapısalcı yöntemi benimseyen Câbirî İslâm düşüncesinin bütünlüğünü bozacak tarzda bir inceleme girişiminde bulunur. Ona göre bir tarafta din ve felsefeyi uzlaştıran ve Doğudaki nazarî düşünceyi temsil eden İbn Sînâcı ruh, diğer tarafta din ve felsefeyi birbirinden ayıran ve Batıdaki nazarî düşünceyi temsil eden İbn Rüdçü ruh yer almaktadır. Câbirî, İbn Rüşd’ü din-felsefe ilişkisinde uzlaştırmadan ziyade uyumdan söz ettiği için öne çıkardığını, İbn Sînâ’yı ise uzlaştırma fikrinden dolayı eleştirdiğini iddia etse de onun ulusçu fikirlerinin baskın olduğu dikkat çekmektedir. Bu çalışma Câbirî’nin yapmış olduğu analizler ışığında çözüm olarak sunduğu “İbn Rüdçülük” fikrini, bu fikrin çıkış noktası ile savunduğu temel iddiaları, bu iv iddiaların İbn Rüşd’ün düşüncelerini ne kadar yansıttığını ortaya koymaya çalışacaktır. Câbirî “İbn Rüşdçülük” düşüncesini temelde din-felsefe ilişkisini uyum içerisinde gördüğü ve aklı ön plana çıkardığı için savunmaktadır. Günümüzde aklın rasyonel temsilcisinin “İbn Rüşdçülük” fikri olduğunu savunan Câbirî, İbn Rüşd’ün epistemolojisine pek de sadık olmayan bir İbn Rüşdçülük fikri benimsemektedir.