Türkiye’de ve seçilmiş ülkelerde vergi inceleme sürecinde mükelleflerin hak ve ödevleri

ÖZETVergilendirmede mükellef ile vergi idaresi arasındaki en hassas nokta, vergi incelemesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Vergi inceleme süreci, vergisel işlemler bakımından önemli hak ve yükümlülükler getirmektedir. İdare, mükellefleri incelemeye tabi tutabildiği gibi mükelleflerin de inceleme sürecinde birtakım hakları bulunmaktadır. Özellikle 1990’lı yıllardan itibaren ön plana çıkan mükellef hakları, dünyada da oldukça popüler hale gelmiş durumdadır. Gelir idarelerinin yeniden yapılandırılma sürecinin bir uzantısı olan mükellef hakları konusu daha fazla gündeme gelmeye başlamıştır. Ülkeler konu üzerinde ciddi çalışmalar yaparak çeşitli enstrümanlar aracılığıyla mükellef hakları üzerine çalışmalar gerçekleştirmektedir. Vergi idarelerinin değişen yapısının mükellef haklarının önem kazanmasındaki payı oldukça fazladır.İncelemenin başlangıcından bitişine kadarki olan pek çok aşamada mükellefler haklarını talep edebilmektedir. Mükellefler haklarını talep ederken inceleme elemanları ve idarenin de talep edebileceği pek çok hak bulunmaktadır. Bu hakların birçoğu temelini anayasadan almaktadır. Haklar ile ödevlerin ise, yakın ilişki içerisinde olduğu unutulmamalıdır. Mükellefler, haklarına saygı gösterilmesini ve bu haklardan faydalanabilmeyi beklerken idare ise, mükelleflerin ödevlerine gerekli özeni göstermesini beklemektedir.ABSTRACTThe most sensitive point in taxation between taxpayer and tax administration is tax inspection. Tax inspection process brings important rights and obligations in terms of tax transactions. Taxpayers can be subject to inspection by administration as well as taxpayers have some rights in the inspection process. Taxpayer rights, which have come to the forefront especially since 1990s, have become very popular in the world. The issue of taxpayers' rights, which is an extension of there structuring process of the revenue administrations, has started to come up more and more. Countries are carrying out critical studies on the rights of taxpayers through various instruments. The changing structure of tax administrations has a considerable share in the importance of rights of taxpayers.Taxpayers can demand their rights in many stages from the beginning to the end of the inspection. As well as taxpayers are demanding their rights, the inspectors and the administration have many rights to be demanded. Many of these rights are based on the constitution. It should be noted that rights and duty are in close relation. While the taxpayers expect to be respected and benefit from these rights, the administration expects the taxpayers to pay due attention to their duties.