Bizans İmparatorluğu devrinde Anadolu’da Ermeniler (360-641)

Bizans – Ermeni ilişkileri çok eskiye (Roma dönemi) dayanmakla birlikte,
Bizans’ın 330 yılında Byzantion bölgesinde yeni başkentini tesis etmesi Ermeniler
ile olan ilişkilerine yeni bir boyut kazandırmıştı. Roma, Ermeniler üzerinde genel
olarak özerk bir protektora uygularken, Bizans, Ermenilere karşı daha merkeziyetçi
bir tutum sergilemiştir. Özellikle İmparator I. Theodosius’un 387 yılında Sâsâniler
ile yaptığı antlaşmadan sonra ikiye bölünen Ermenistan üzerinde Bizans’ın politik
duruşu bu merkeziyetçi tutumun başlangıcıydı. İmparator Arkadius Bizans
Ermenistanı’nı ilga ederek bu süreci başlatmış, Leon Hanedanı ve özellikle Iustinian
Hanedanı döneminde sert bir şekilde artmıştı. Bizans, Ermenileri çeşitli bölgelere
göçlere tabi tutarak onları imparatorluk içinde eritmeye çalışmış ve kilise aracılığıyla
dini bir asimilasyon uygulamıştır. Aynı durumu Sâsâniler tarafından da yaşayan
Ermeniler üç yüz yıldan fazla bir süre bu iki güç arasında bir denge siyaseti izleyerek
varlıklarını devam ettirebilmiştir. Herakleios dönemi belki Ermeniler için biraz olsun
huzur dönemi olabilirdi ancak İslamiyet’in zuhuru sonrasında Ermeniler tekrar iki
büyük güç arasında kalmaya devam edecekti.