Türkiye Kıyılarında Mustelus mustelus (Linnaeus, 1758) Popülasyonlarının Koruma Ekolojisi

Bu çalışmada Türkiye’nin Ege Denizi, Akdeniz ve Marmara Denizi kıyılarında dağılım gösteren köpek balığı M. mustelus’un popülasyonları biyo-ekolojik ve genetik açıdan incelenmiştir. Bu kapsamda Ege, Akdeniz ve Marmara popülasyonlarına ait örnekler üzerinde karşılaştırmalı diyet analizleri gerçekleştirilmiştir. Ayrıca türün yaş ve büyüme özellikleri belirlenmiştir. M. mustelus’un Ege popülasyonunda üreme biyolojisine yönelik çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Araştırma materyali olan balıklar yerel balıkçılardan satın alınması yolu ile gerçekleştirilmiştir. Örnekleme sonunda Ege denizi’inden 177, Akdeniz kıyılarından 134 ve Marmara deniz’inden 27 olmak üzere toplam 338 M. mustelus bireyi bu çalışma da incelenmiştir. Örneklerin total boylarının 42.1-173 cm arasında ağırlıklarının ise 205-22470 g arasında değiştiği tespit edilmiştir. İncelenen örnekler içerisinde tespit edilen yaşların 0-16 arasında dağıldığı belirlenmiştir. Boy-ağırlık ilişkisi tüm bireyler için W=0,003 L 3,011 olarak hesaplanmıştır. ncelenen örnekler içerisinde, erkek bireylerde ilk olgunluk boyunun
75 cm dişilerde ise 96 cm olduğu belirlenmiştir. Gebe dişilerin embriyo sayısının 8-29
arasında değiştiği ve doğuma hazır hale gelen embriyoların ortalama 37,59 cm TL
boya eriştiği tespit edilmiştir. M. mustelus’un Ege Deniz’inde yavruların atılmasının
çoğunlukla Mart ve Nisan aylarında gerçekleştiği tespit edilmiştir. Mide içeriği
analizlerinde M. mustelus’un bentik bölgeden beslenen predatör bir tür olduğu ve diyet
genişliğinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bölgelere ve boy gruplarına ayrılarak
yapılan mide içeriği analizlerinde krustaselerin ana besin kaynağı olduğu, kemikli
balıkların ve mollusklarında diğer önemli besin grupları olduğu belirlenmiştir.
Özellikle yengeçler (Brachyura) M. mustelus’un diyetinde %53,6’lık bir orana sahip
olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, popülasyon genetiği analizleri sonucunda M.
mustelus’un Türkiye kıyılarındaki popülasyonlarında herhangi bir popülasyon
farklılaşması gözlenmemiş ve popülasyonlar arasında gen akışı seviyelerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Lokal ekolojik bilgilerin toplanmasına yönelik saha
çalışmalarında M. mustelus’un Türkiye kıyılarında son dönemde ticari değerinin
artmasıyla birlikte hedef avcılığının yapıldığı ve popülasyonlarında son 20 yıllık
süreçte azalmalar olduğu belirlenmiştir.
Çalışma sonucunda tüm ticari balıkçılık faaliyetinin M. mustelus popülasyonlarını
olumsuz etkilediği belirlenmiştir. Ayrıca yavaş büyümeleri, geç cinsel olgunluğa
ulaşmaları, düşük fekonditeleri, uzun ömürleri, habitat kayıpları, kirlilik maruziyeti ve
bulundukları habitatlarda üst trofik seviyelerde olmaları nedeniyle ekosistmdeki
bozulmalardan doğrudan etkilenmeleri türe ait popülasyonları olumsuz etkilemektedir.
Tüm bu gerekçelerle ekolojik değeri oldukça yüksek olan M. mustelus Türkiye
kıyılarındaki popülasyonlarının korunabilmesi için avcılığının ve ticaretinin
engellenmesi gerekmektedir.