RUHSAL BOZUKLUĞU OLAN VE SAĞLIKLI ERGENLERİN BESLENME ALIŞKANLIKLARI, BEDEN MEMNUNİYETLERİ İLE YEME TUTUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Amaç: Araştırmanın amacı, ruhsal bozukluğu olan ve sağlıklı ergenlerin beden memnuniyetleri ile beslenme alışkanlıkları ve yeme tutumları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Gereç-Yöntem: Araştırma, niceliksel türde, tanımlayıcı ve ilişki arayıcı bir karşılaştırma araştırmasıdır. Bir bölge psikiyatri hastanesinin Çocuk ve Ergen Psikiyatri polikliniklerine muayeneye gelen ruhsal bozukluğu olan ve araştırmacının doğal çevresinden ulaşılan sağlıklı olan 12-18 yaş arası 60 ergen (30 olgu-30 kontrol) ile yürütülmüştür. Anketler ebeveynlerin onayı sonrasında ergenlerle yüz yüze doldurulmuştur. Veriler, Şubat 2022-Temmuz 2022 tarihleri arasında dört form aracılığı ile toplanmıştır (Tanıtıcı Bilgi Formu, Yeme Tutum Testi-YTT-26, Üç faktörlü Yeme Tutumu Testi-TFEQ-R18 ve Çocuklar için Beden Takdir ÖlçeğiÇBTÖ). Ayrıca araştırmacının kendisi tarafından ergenlerin boy ve kilo ölçümleri yapılıp, Beden Kitle İndeksleri(BKİ) hesaplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde, tanımlayıcı istatistikler (sayı-yüzde dağılımı); parametrik dağılım gösteren değişkenlerin karşılaştırılmasında t testi, ölçek puan ortalamaları arasındaki ilişkinin incelenmesinde Pearson korelasyon analizi; non-parametrik olan değişkenlerin karşılaştırılmasında Mann-Whitney U testi ve ölçek puan ortalamaları arasındaki ilişkinin incelenmesinde spearman korelasyon analizi yapılmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılan hem ruhsal hastalığı olan ve hem sağlıklı ergenlerin yarısı (%50.0) kız olup, yarısından fazlası (%56.7) 15 yaş veya altındadır. Ergenler, yeme davranışı (özellikle iştah) üzerine etkili olabileceği düşünülen bir takım değişkeler açısından değerlendirildiğinde; her iki grupta bulunan ergenlerin büyük vi çoğunluğu sosyoekonomik durumunu orta düzeyde ve yarıya yakını hali hazırda devam eden duygusal bağ içeren özel bir arkadaş ilişkisi olduğunu belirtmiştir. Ruhsal bozukluğu olan ergenlerin yaklaşık üçte biri, sağlıklı ergenlerin ise %10’u sigara kullanmakta olup, iki grubun sigara kullanım miktarının birbirinden farklı olduğu saptanmıştır. Ayrıca ruhsal bozukluğu olan ergenlerin yarıya yakınının tanısını söylemediği gözlenmiştir. Ruhsal bozukluğu olan ve sağlıklı ergenlerin çoğunluğunun boy uzunluğu 165-174 cm ve vücut ağırlığı 48-60 kg arasında ve BKI normal kilodadır. Her iki gruptaki ergenlerin yarısından fazlası kilo kontrolü için herhangi bir uygulama yapmadığını ifade ederken, kilo kontrolü yaptığını belirtenlerin diyet yaptığı, abur-cubur yemediği, düzenli beslendiği ya da aralıklı beslendiği (günde iki öğün yediği) belirlenmiştir. Araştırmaya katılan her iki gruptaki ergenlerin büyük çoğunluğunun ebeveynleri öz ve hayattadır. Sağlıklı ergenlere kıyasla ruhsal bozukluğu olan ergenlerin hem annelerinin hem de babalarının eğitim düzeyinin daha düşük olduğu saptanmıştır. Araştırmaya katılan ruhsal bozukluğu olan ve sağlıklı ergenlerin beden memnuniyetlerinin olumlu yönde yüksek oluğu ve her iki grup arasında anlamlı bir farklılık olmadığı saptanmıştır. Her iki gruptaki ergenlerde herhangi bozulmuş bir yeme davranışı gözlenmemiş, ancak ruhsal bozukluğu olan ve sağlıklı ergenlerin yeme tutumu puanlarının (bozulmuş yeme davranışlarının) farklı olduğu, ruhsal bozukluğu olan ergenlerde bozulmuş yeme davranışı eğiliminin ise daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ruhsal hastalığı olan ergenler ile sağlıklı ergenlerin beslenme alışkanlıklarının benzer olduğu, istatistiksel olarak anlamlı düzeyde bir farklılık olmadığı gözlenmiştir Ruhsal bozukluğu olan ve sağlıklı ergenlerin bedenlerine ilişkin memnuniyet düzeyleri (ÇBTÖ) ile beslenme alışkanlıkları (TFEQ-R18) ve yeme tutumları (YTT- 26) (bozulmuş yeme davranışlarını) arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Bunun yanında, ruhsal bozukluğu olan ve sağlıklı ergenlerin beslenme alışkanlıkları ile yeme tutumları arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Sonuç: Araştırmada ruhsal bozukluğu olan ve sağlıklı ergenlerde, olumlu beden memnuniyetinin yanı sıra, yeme tutumunda/davranışında bozulmaya neden olabilen beslenme alışkanlıklarının düşük düzeyde gözlendiği, ergenlerin olumlu yeme alışkanlıklarına sahip olduğu görülmektedir. Ruhsal bozukluğu olan ergenlerde kontrolsüz yeme ve açlığa duyarlı yeme eğilimi arttıkça bulimik yeme davranış/tutum vii eğiliminin de arttığı; sağlıklı ergenlerde ise, beslenme alışkanlığı olarak diyet yapma eğilimi arttıkça, yeme tutumu olarak bilinçli yemeyi kısıtlama yani bozulmuş yeme davranışı gösterme eğilimlerinin arttığı; aynı zamanda beslenme alışkanlık puanları arttıkça bulimik yeme davranışı gösterme eğilimlerinin de arttığı görülmüştür.