TİP 2 DIABETES MELLITUS HASTALIĞI OLAN VE OLMAYAN YAŞLILARDA DİYET KALİTESİ VE FİZİKSEL PERFORMANS ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Giriş-Amaç: Bu çalışma ile yaşlılarda diyet kalitesi ve fiziksel performans arasındaki ilişkiyi incelemek, Tip 2 Diabetes Mellitus (DM) hastalığı olan ve olmayan yaşlılar arasında diyet kalitesi ve fiziksel performans ilişkisinin farklılık gösterip göstermediğini araştırmak amaçlanmıştır. Materyal-Metod: Araştırma, İzmir’de Bakırçay Üniversitesi Çiğli Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dahiliye Polikliniği’nde takip edilen 65 yaş ve üstü DM hastalığı olan ve olmayan bireylerle yürütülmüştür. Tip 2 DM hastalığı olan ve olmayan yaşlılar arasında diyet kalitesi ve fiziksel performans düzeyi arasındaki farkı; 0,58 etki büyüklüğü, %5 tip 1 hata ve %90 istatistiksel güçte belirleyebilmek için çalışmadaki örneklem büyüklüğü; her iki grupta en az 64 olmak üzere toplamda en az 128 gönüllü olarak belirlenmiş olup çalışmaya 156 kişi dahil edilmiştir. Veri toplama aşamasında; “Yaşlı Tanıma Formu”, “Sağlık-Hastalık Bilgisi Formu”, “beslenme durumu için Mini Nütrisyonel Değerlendirme Testi-Kısa Form (MNA-SF)”, “diyet kalitesi için Sağlıklı Yeme İndeksi 2005 (SYİ-2005)”, fiziksel performans için Kısa Fiziksel Performans Bataryası (KFPB), fiziksel aktivite durumu için Yaşlılar için Fiziksel Aktivite Ölçeği (PASE) ve sarkopeni taraması için SARC-F ölçeği uygulanmış, 24 saatlik geriye dönük bireysel besin tüketimi kaydı alınmıştır. Verilerin analizinde Pearson Ki-kare testi, t testi ya da Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Sayısal değişkenler arasındaki ilişki Pearson ya da Spearman korelasyon analizi ile değerlendirilmiştir. Tek değişkenli analizlerde gruplar arası fark bulunması durumunda gruplar arasında diyet kalitesi ve fiziksel performans düzeyi arasındaki farkı belirlerken kovaryans analizlerinden yararlanılmıştır. Bulgular: Yaşlıların yaş ortalaması 70,79±4,54 yıl olup, %54,5’i kadındır. MNA-SF puan ortalamalarına göre; katılımcıların çoğunluğunun (T2DM: %46,2; NON-T2DM: %48,7) malnütrisyon riski altında olduğu saptanmış ve DM olan ve olmayan yaşlılar arasında beslenme durumu açısından önemli bir farklılık bulunmamıştır (p=0,700). Yaşlıların SYİ-2205 puanına göre; tümünün diyet kalitesi “kötü” bulunmuştur (T2DM:40p; NON-T2DM:45p) Diyabetli olan ve olmayan gruplarda diyet kalitesi; fiziksel performans (sırasıyla; p=0,611 ve p=0,342), sarkopeni varlığı (sırasıyla; p=0,533 ve p=0,469) ve fiziksel aktivite düzeyi (sırasıyla; p=0,129 ve p=0,725) ile ilişkili bulunmamıştır. Araştırmaya katılan tüm yaşlılarda fiziksel performans ile sarkopeni varlığı arasında ileri düzeyde negatif (p<0.001; fiziksel performans düzeyi azaldıkça sarkopeni derecesi artmaktadır), fiziksel aktivite düzeyi arasında pozitif (p=0,010; fiziksel aktivite düzeyi arttıkça fiziksel performans da artmaktadır) ilişki bulunmuştur. Tüm gruplarda fiziksel aktivite düzeyi ile sarkopeni varlığı arasında ileri düzeyde önemli bir ilişki vardır (p<0.001). Sonuç: Diyabetli olan ve olmayan yaşlı bireylerde diyet kalitesinin kötü olduğu, malnütrisyon riski altında oldukları ve diyet kalitesi ile fiziksel performansın ilişkili olmadığı bulunmuştur. Öncelikle yaşlıların diyet kalitesinin iyileştirilmesi için kapsamlı müdahalelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yanında fiziksel perfomans ile ilişkilendirilen fiziksel aktivite düzeyi ve sarkopeninin, fiziksel performansla birlikte etkisinin sağlanması için de müdahale programlarıa ihtiyaç vardır. Bundan sonraki çalışmalarda diyet kalitesini ve fiziksel aktivite düzeyini iyleştirmeyi hedefleyen müdahale çalışmalarıyla etkinliğin ölçülmesi ve sarkopeninin önlenmesinin üzerinde çalışılması hedeflenmelidir.