EPİLEPSİLİ BİREYLERDE DAMGALANMA VE ÖZ-YÖNETİMİN İNCELENMESİ

Giriş-Amaç: Epilepsi hastalığının karmaşık doğası bireyleri damgalanma gibi zorluklarla karşı karşıya bırakmaktadır. Damgalanma özellikle bireylerin hastalıkla baş etme durumunda olumsuz etki yaratmaktadır. Epilepsi tanılı bireylerin bu durumları kontrol altına almaları için birçok öz-yönetim davranışını benimsemeleri önem arz etmektedir. Bu çalışmada epilepsi tanılı bireylerin damgalama ve öz-yönetim düzeylerinin ölçülmesi ve damgalanma ile öz yönetim arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Bu tanımlayıcı araştırmanın evrenini İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde Nöroloji Polikliniğine ve Nöroloji Özel Dal Polikliniğine kayıtlı olan 2396 hasta oluşturmuştur. Evreni belli örneklem hesabına göre GPower 3.1 programı kullanılarak; güç %95 ve hata payı %5 ile yapılan örneklem hesaplamasında 295 hasta örneklem düzeyini oluşturmuştur. Veri toplamada Tanıcı Bilgi Formu, Epilepsili Bireylerde Stigma Ölçeği, Epilepsi Öz-Yönetim Ölçeği kullanılmıştır. Veriler IBM SPSS Statistics Standard Concurrent User V 26 istatistik paket programında değerlendirilmiştir. Çalışmaya başlamadan önce kurum ve etik kurul izinleri, ölçek sahiplerinden izinler alınmış ve ankete başlamadan önce de katılımcılardan onay alınmıştır. Bulgular: Araştırmada epilepsi tanılı bireylerin Stigma Ölçeği toplam puan ortalaması 60,62±15,40 olduğu saptanmıştır. Epilepsi tanılı bireylerde Stigma Ölçeği alt boyutlardan olan yanlış inanışlardan aldıkları puan ortalaması 7,08±2,20, ayrımcılık alt boyutundan aldıkları puan ortalaması 18,86±4,97, sosyal izolasyondan aldıkları puan ortalaması 21,64±7,07, yetersizlikten aldıkları puan ortalamaları 8,46±3,18, damgalanma direnci alt boyutundan aldıkları puan ortalaması 5,45±1,41 olduğu tespit edilmiştir. Epilepsi tanılı bireylerin EÖYÖ toplam puan ortalaması 140,54±15,33 olduğu bulunmuştur. Bireylerin Epilepsi ve Öz-Yönetim Ölçeği alt boyutlardan puan ortalaması 44,76±4,29, bilgi yönetiminden aldıkları puan ortalaması 20,29±5,98, güvenlik yönetiminden aldıkları puan ortalaması 30,49±4,80, nöbet yönetiminden aldıkları puan ortalamaları 23,95±4,34, yaşam tarzı alt boyutundan aldıkları puan ortalaması 21,02±4,65 olduğu saptanmıştır. Epilepsi Öz-yönetim Ölçeği (EÖYÖ) ile Epilepsili Bireylerde Stigma Ölçeği arasında negatif yönde anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Sonuç: Bu çalışmada, bireylerin orta düzeyde damgalanma yaşadığı ve öz-yönetim düzeylerin yüksek olduğu saptanmıştır. Öz-yönetim düzeyi artıkça damgalanmanın azaldığı görülmüştür. Bu bağlamda epilepsi tanılı bireyler için öz-yönetim düzeyini artırmaya ve damgalanmayı azaltmaya yönelik müdahale çalışmalarının yapılması önerilmektedir.