Fıstık Çamı (Pinus pinea L.) Türünün İklim Değişikliğine Bağlı Yayılış Alanları Değişiminin Sosyo-Ekonomik Etkileri

Fıstık çamı, ekonomik açıdan katma değeri yüksek bir bitki olmakla birlikte, iklim değişikliklerine bağlı olarak gelecekteki coğrafi dağılımının nasıl şekilleneceği ve buna bağlı olarak ortaya çıkabilecek sosyo-ekonomik sorunlar belirsizdir. Bu çalışmada fıstık çamının günümüz ve gelecekteki yayılış alanlarının maksimum entropi yaklaşımı (Maxent 3.4.1.) ile tespit edilmesi ve bu yayılış alanların karşılaştırılarak gelecekteki dağılımına bağlı olarak ortaya çıkabilecek ekolojik ve sosyo-ekonomik sorunların belirlenmesi ve çözüm önerilerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada türe ait var verileri, türün yayılış gösterdiği alanlardan koordinat alınarak ve literatür kullanılarak elde edilmiştir. Günümüz ve gelecek yayılış alanlarının tahmini için CNRM ESM2-1 iklim modeli ve WorldClim (sürüm 2.1) veri tabanından elde edilen biyoiklimsel değişkenler kullanılmıştır. Yüksek korelasyonu ve çoklu doğrusallığı önlemek için, 19 biyoiklimsel değişkene Pearson Korelasyon analizi yapılarak 9 değişkene indirgenmiştir. Modelleme için, Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli’nin Altıncı Değerlendirme Raporunda paylaşılan SSP1-2.6, SSP2-4.5, SSP3-7.0 ve SSP5-8.5 iklim değişikliği senaryoları ile 2041-2060 ve 2081-2100 periyotları kullanılmıştır. Modelin performansı için ROC (Receiving Operator Curve) analizi yapılmış ve ROC eğrisi altında kalan AUC (Area Under the Receiving Operator Curve) değeri kullanılarak değerlendirilmiştir. Biyoiklimsel değişkenlerin modele katkısını belirlemek için MaxEnt programında Jackknife testi yapılmıştır. Ayrıca, tür için tahmin edilen günümüz ve gelecekteki potansiyel yayılış alanları arasındaki alansal ve konumsal farklar değişim analizi
yapılarak belirlenmiştir.
Çalışma bulgularına göre, AUC=0,944 olup, elde edilen model oldukça yüksek bir
tahmin gücüne sahiptir. Jackknife testi sonuçlarına göre, modele en fazla sırasıyla
BIO19 (En soğuk mevsimin yağış miktarı), BIO6 (En soğuk ayın en düşük sıcaklığı)
ve BIO (Mevsimsel sıcaklık (standart sapma x 100)) biyoklimatik değişkenleri katkı
sağlamaktadır. Tahmin modeli, fıstık çamının coğrafi dağılım alanlarının azalacağı,
kuzeye ve daha yüksek rakımlara doğru değişeceği öngörüsünde bulunmaktadır. Bu
durumun ekosistem hizmetlerinde kayıplara, orman yangınları riskinin artmasına ve
gelirlerin azalmasına neden olabileceği de değerlendirilmektedir. Potansiyel habitat
dağılımına ilişkin mevcut ve gelecek tahminleriyle oluşturulan haritalar her türlü
arazi kullanımı, kırsal kalkınma amaçlı ağaçlandırma, ekolojik restorasyon ve
koruma ile ilgili çalışmalarda kullanılabilir. Bu nedenlerden dolayı fıstık çamından
yararlanan ülkelerin arazi kullanım planlamalarında iklim değişikliği etkilerini
dikkate almaları ve iklim değişikliğine uyum konusuna önem vermeleri
önerilmektedir.