MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI TERCÜMANININ BİLMESİ GEREKEN KELİMELER DÜZEYİNDE LİBYA TRABLUS LEHÇESİNİN FONETİK VE SEMANTİK AÇIDAN İNCELENMESİ

Türk Silahlı Kuvvetlerinin çok boyutlu uluslararası askerî ilişkilerinin yoğunlaşması çerçevesinde, Türk Silahlı Kuvvetleri personelinin Arapça öğreniminde askerî terminolojiye olan ihtiyaç giderek önem kazanmaktadır. Bu bağlamda Libya’da Milli Savunma Bakanlığının tercümanı olan bireylerin ihtiyaç duydukları kelime listeleri çerçevesinde, fonetik ve semantik düzeyde Libya Trablus lehçesini genel hatları ile öğrenmede karşılaştıkları sorunların ele alındığı bu çalışmada Libya Üniversitesi; Arapça Öğretmenliği Anabilim Dalı, Mısrâta Üniversitesi; Arapça Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalı, ez-Zâvîyye Üniversitesi ve Libya Silahlı Kuvvetlerinde bulunan personelin yardımları ile gerçekleştirilmiştir. Yapılan bu çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Libya’daki sosyo-tarihsel ve dilsel arka plan hakkında bilgi verilmiştir. Daha önce okumuş olduğumuz tez ve makalelerde yer almayan Libya’nın dilsel tarihine değinmekte, Türkiye’de bilinmeyen Libya'nın yerel halklarından Amaziğ (Berberî) dilinin yapısı, karakteristik özellikleri ve çeşitli etnik gruplar ile dilsel toplulukların ülkedeki konumlarına dair geniş bir perspektif sunmaktadır. İkinci bölümde, dilbilim/linguistik ile lehçebilim/diyalektoloji arasındaki ilişkiye odaklanılmış, özellikle dilbilimsel antropoloji ve sosyolingvistik alanları da kapsayan dilin evrim süreci, dilin doğası ve dilsel değişim konuları da. detaylandırılmıştır. Ayrıca, Arap dilinin Sâmî dilleri ailesi içindeki konumu, Arapların başlangıçtaki lehçe farklılıkları incelenmiş, beraberinde lehçelerin ortaya çıkış IV nedenleri ve Arapçadaki lehçe farklılıklarının analizi de bu bölümde yapılmıştır. Modern Standart Arapça ile Arap lehçeleri ve bugüne kadar genel kuralları da kıyaslamalı olarak ele alınmıştır. Üçüncü bölümde Libya Trablus lehçesi konusu ele alınmış, konuşma dili Libya Trablus lehçesi çalışmalarından yola çıkarak fonetik/sesbilim sistemi karakteristiğini oluşturan konuşma sesleri/sesbirimleri/fonemleri, ses birleşimleri incelenmiştir. Yine bu bölümde Libya Trablus lehçesi dilbilgisi konuları ele alınmış, Libya Trablus lehçesi bilinmesi gereken konuların daha çok sözcükbilimi/leksikoloji ve dilbilgisinde ise zamirler, zamanlar, sıfat tamlaması, koşullu cümleler ile olumsuz aktarımda olduğu görülmüştür. Bu nedenle Modern Standart Arapçada olmasına rağmen Libya Trablus lehçesinde bulunmayan gerekli dilbilgisi konuları ve Libya Trablus lehçesinde olmasına rağmen Modern Standart Arapçada bulunmayan gerekli dilbilgisi konuları; cümle yapısı sözdizimi/syntaxe kuralları ile sözcük, sözcük öbeği, yan cümle sıralanışı, sözcükler arası ilişki, sözcük sınıfları ve diğer cümle bileşenleri incelenmiştir. Anadili Türkçe olan bireylerin Libya Trablus lehçesinde zorlandıkları tespit edilmiş bu sebeple bir ilk olarak Libya Trablus lehçesinin daha iyi anlaşılması için sözlük/biçimbirim ve atasözü/semantik çalışması yapılmış, sözcükler etimolojik ve morfolojik yönden Modern Standart Arapça ve lehçe olarak incelenmiş, yine bir ilk olarak askerî terimlere, teşkilat yapısına, rütbelere ve komutlara yer verilmiştir. Yine bu bölümde Arap ülkelerinde çeşitli konularda işlem yapmak için resmî kurumlara belge yazımını ve formatını içeren bir çalışma yapılmıştır. Son olarak araştırmanın uygulama kısmına 30 kişi katılıp Modern Standart Arapça, Libya Trablus lehçesi ve Türkçe olarak diyalog çalışması yapılmış, dil iletişim amaçlı kullanıldığı için, pragmatik/kullanım bilgisi/edimbilim/çeviribilim, anlatı ve sohbet becerileri üzerine odaklanılmış, konuşmacının neyi/nasıl söyleyeceği, sohbet/anlatı bağlamına göre lehçenin cümlelerle nasıl kullanıldığı ifade edilmiştir.