İMÂMİYYE ŞÎASI EKOLLERİNDEN USÛLÎLİK VE HADİS ANLAYIŞI

Ehl-i sünnet’ten sonra İslam’ın ikinci büyük mezhebi olan İsnâaşeriyye İmâmiyye’sinin hadis anlayışı, Ehl-i sünnet’in anlayışından özellikle hadislerin kaynağı ve sahâbenin güvenilirliği hususunda farklılık arz etmektedir. Şîa’nın ortaya çıkmasıyla birlikte teşekkül etmeye başlayan söz konusu hadis anlayışı, imamların söz, fiil ve takrirlerinin “Sünnet” olduğu ekseninde oluşan hadis külliyatlarıyla desteklenmiştir. Bu eserlerdeki haberlerin doğruluğu ve yanlışlığı Ehl-i sünnet’in hadis kritik metotları dışında bir yöntemle ele alınmış ve değerlendirilmiştir. İsnâaşeriyye İmâmiyesi’nde ilk beş asra kadar egemen olan Ahbârîlik ile daha sonra hâkimiyeti ele geçiren Usûlilik olmak üzere iki ekol teşekkül etmiştir. Özellikle dördüncü İmâm Muhammed el-Bâkır ile beşinci imam olarak kabul edilen Ca‘fer es-Sâdık’ın ahbârı üzerine kurulu bir dinî hayatı benimseyen İsnâaşeriyye’de, zaman zaman bu haberler iki ekol tarafından birbirinden farklı şekillerde ele alınmıştır. Söz konusu farklı değerlendirmeler, İsnâaşeriyye itikadını ciddi sorunlarla yüz yüze getirmiş, onların en güvendikleri temel hadis eserlerini ve onları nakleden râvilerini tartışma konusu yapmıştır. Ahbârî ekol bu rivayetlerin sıhhati konusunda hiçbir tereddüde yer olmadığını savunurken, Usûlî ekol bu haberlerin özellikle râvileri açısından sağlıklı bir tenkid ve tashih ameliyesinden geçirilmesi gerektiğine inanmaktadır. Bu çalışma esas olarak Usûlî Ekolün hadis anlayışını ele almaktadır.