İDİL-URAL BÖLGESİNİN TÜRK BİLDİRİ EDEBİYATI (1917-1920 YILLARINDA)

Tarihte topluma güncel siyasi bilgileri ulaştırmanın bir yolu olarak bildiri, bugün için de geçerliliğini korumaya devam etmektedir. Bildirilerin incelenmesi akademik çalışmalarda çok büyük bir önem taşımaktadır. 19. yüzyılın sonlarına ait olan bildirilerin modern seçim yayınlarına kadar çok geniş kullanım alanları olduğu bilinmektedir. 1917'de Rus otokrasisinin düşüşünden sonra Rusya kısa bir süre içinde demokratik bir ülke haline gelmiştir. Böylece Müslümanlar tarafından uzun zamandır beklenen özgürlük atmosferini güçlü bir şekilde yansıtan ve ülkenin birçok şehrinde yayımlanan bildiriler ortaya çıkmıştır. Sözü edilen bu bildiriler popüler olsa da bilimsel çalışmalarla keşfedilmemiştir. Ülkede meydana gelen olayları ve devrim koşullarında Müslümanların taleplerini kısaca anlatan ajitasyon biçimlerinden biri de bildirilerdi. Bu bildirilerin önemi, toplumun, devrimin sonuçlarının ne anlama geldiğini anlaması ve insanların neden belirli girişimlere ihtiyaç duyduğunu, insanlara ne verebileceklerini ve bunlara katılmanın, örneğin seçim kampanyalarında yer almanın neden önemli olduğunu anlamaları açısından büyük önem taşımaktadır. Bu açıklayıcı bildiriler, hem ihbar hem de bir haber bülteni olan bilgi materyali şeklinde yayımlanmıştır. Bu bültenler, ülkedeki değişiklikler hakkında çok sayıda bilgi ve açıklık getiren unsurları içeriyordu. Müslüman aydınlar tarafından 1917'de yaratılan çeşitli kamu kuruluşları, örneğin Tüm Rusya Kurucu Meclisi'nin ne olduğunu ve ülkenin Müslümanlarının geleceği için önemini ve bu tür bilgilerin ihbarı, halka iv açıklamak için bildiriler yayımlandı. Müslüman seçmenler önünde, devrilen Rus monarşisinin yerine kurulabilecek yönetim biçimleri ayrıntılı olarak ortaya konmuş, yerel özerkliğin önemi ve devrim sonucunda elde edilen temel sivil özgürlüklerin anlamı açıklanmıştır. Bildirilerin yazarları genel, eşit, doğrudan ve gizli seçimler, siyasi parti, demokrasi, cumhuriyet vb. kelimelerinin anlamını ortaya çıkardı. Rusya'daki Müslüman nüfus için benzer içerikte olan bildiriler yayımlandı. Müslüman nüfus için anlaşılır bir dil kullanıldı. 1917-1920'de çeşitli kamu kuruluşları ve bu kuruluşların yetkilileri milyonlarca bildiri yayımladı. Bilimsel literatürdeki tam bildiri sayısı ve toplam tirajı belirlenmemiştir. Bu yıllarda, Volga-Ural bölgesi dahil olmak üzere eski Rusya İmparatorluğu'nun çeşitli bölgelerinde toplumsal, siyasi ve ekonomik olaylardan etkilenen yapraklı edebiyatın gelişimi gerçekleşti. İlk defa Volga-Ural bölgesindeki Müslümanlar kendilerini sansürsüz özgürce ifade ettiler, istediklerini dile getirdiler. Bu yıllar, Müslümanların bildiri edebiyat sayfalarında herhangi bir güçten korkmadan, geçmiş, şimdiki ve gelecek zaman hakkındaki gerçek duygu ve düşüncelerini açıkça ifade ettikleri bir dönemdi. Devrim öncesi zamanlarda ve Sovyet tarihinde böyle bir şey mümkün değildi. Aynı zamanda, bildiriler diğer kaynaklarda bulunmayan önemli materyaller içerir. Volga bölgesindeki Müslüman nüfusunun bilincini yansıtan yeri doldurulamaz bir kaynak görevi görür. Bu dönemde ne tarihçiler ne de dilciler bu topraklardaki Müslüman nüfusa hitap eden bildirileri incelemişlerdir. Bu çalışmanın amacı Kazan, Samara, Sibirsk ve Müslüman nüfusun (Tatarlar, Başkurtlar vb.) bulunduğu bu bölgenin diğer şehirlerinde yayımlanan bildirileri analiz etmektir. Bu bildiriler Moskova'daki Rusya Federasyonu Devlet Arşivlerinde bulunmaktadır ve bilimsel literatürde kullanılmamıştır. Kazan, Ufa ve Volga-Ural bölgesindeki diğer bazı şehirlerin arşivlerinde de benzer bildiriler bulabiliriz. Çalışma sürecinde Rusya Federasyonu kütüphane ve arşivlerinde Müslümanlar tarafından yazılan ve yayımlanan 1917-1920 tarihli bildirilerin aranması ve toplanması planlanmıştır. v Bu bildiriler Türkiye bilim topluluğunun birincil kaynakları orijinal haliyle tanımasını ve Türk halklarının kültürel mirasının korunmasını sağlayacaktır.