Konya-Karatay Müzesindeki Anadolu Selçuklu Dönemi Seramik Kandiller

İNSANLARIN yaşamını kolaylaştıran en önemli adımların başında ateşi keşfetmesi gelmektedir. Ateşin yaydığı sıcaklığın ve ışık verme özelliğinin anlaşılmasıyla yapay aydınlatma elemanları arasında yer alan kandillerin üretimi başlamıştır. Kandiller aydınlatmanın yanısıra, tarih boyunca tapınaklara adak, mezarlara ölü hediyesi olarak bırakılmış ve törenlerde önemli bir obje olarak kullanılmıştır. Kur’an-ı Kerim’in Nur Sûresi 35. ayetindeki “Allah göklerin ve yerin nurudur. Onun nurunun temsili, içinde lamba bulunan bir kandillik gibidir. O lamba kristal bir fanus içindedir; o fanus da sanki inciye benzer bir yıldız gibidir ki; doğuya da, batıya da nisbet edilemeyen mübarek bir ağaçtan, yani zeytinden (çıkan yağdan) tutuşturulur. Onun yağı neredeyse, kendisine ateş değmese dahi ışık verir. Bu, nur üstüne nurdur. Allah dilediği kimseyi nuruna eriştirir. Allah insanlara (işte böyle) temsiller getirir. Allah her şeyi bilir” buyruğu İslam’da ışığın, dolayısıyla kandilin ne denli önemli bir imge olduğunu göstermektedir. Geçmişte insanoğlunun hayatında çok mühim bir yer teşkil eden kandiller, günümüzde bu özelliğini kaybetmesine rağmen gerek farklı formlarıyla, gerekse bezemeleriyle süs eşyası olarak işlevini devam ettirmektedir. Anadolu Selçuklu Devleti mimaride olduğu gibi seramik sanatında da önemli eserler vermiştir. Bu dönemde üretilen seramikler içerisinde yer alan kandillerin önemli bir kısmı Karatay Müzesinde korunmaktadır. Müze’ye kazı, bağış ve nakil yoluyla gelen bu kandillerin bir kısmı teşhirde, bir kısmı ise depoda korunmakta olup bu kandillerle ilgili bilimsel bir çalışma mevcut değildir. “Konya – Karatay Müzesindeki Anadolu Selçuklu Dönemi Seramik Kandiller” başlıklı çalışmayla ilk kez Selçuklu dönemine ait seramik kandiller bir bütün olarak değerlendirilmeye alınarak dönem içerisindeki yeri saptanmış ve bu çalışmayla Selçuklu dönemi seramik kandillerinin tipolojik tasnifi ortaya konmuştur. Çalışmamın hazırlık aşamasında bana destek olup itina ile yol gösteren, yüreklendiren, sabır ve hoşgörüsüyle çalışmayı tamamlamamı sağlayan saygıdeğer hocam Prof. Dr. Ali Boran’ a sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Araştırmalarım sırasında zaman zaman bilgilerine başvurduğum Prof. Dr. Nurşen Özkul Fındık, Doç. Dr. Muharrem Çeken ve Yrd. Doç. Dr. Yaşar Erdemir hocalarıma; müze çalışmalarında yardımlarını esirgemeyen başta Konya Müze Müdürü Yusuf Benli’ ye, Konya Karatay Müzesi Sanat Tarihçisi Mehmet 8 ■ RAZAN AYKAÇ Ali Çelebi’ ye ve tüm çalışanlarına; değerlendirmede kullanılmak üzere yurt içi ve yurt dışında farklı kandil örneklerine ulaşmam konusunda destek olan müze müdür ve çalışanlarına teşekkür ederim. Konya–Karatay Müzesindeki Anadolu Selçuklu Dönemi Seramik Kandiller adlı konuyla ilgili ilk yayın olması sebebiyle bazı eksiklerinin doğal karşılanacağı ve bundan sonraki çalışmalara bir basamak oluşturacağı temennisiyle. Razan AYKAÇ Aralık – 2017