Finansal olmayan sektörlerde türev araç kullanımı ile finansal rasyolar arasındaki ilişki: BIST 30 örneği Relationship betveen derivative usage and financial ratios in non-financial companies: evidence from BIST 30

ÖZET1971 yılında Bretton Woods sisteminin sona ermesi ve bu gelişme ile serbest kur rejimine geçiş, finansal varlık fiyatlarındaki dalgalanmaları artırarak finansal risklerin artmasına neden olmuştur. Bunlara bağlı olarak işletmelerin bu tür risklerden korunmak amacıyla türev araçları etkin bir şekilde kullanması önem arz etmiştir. Türev araçlar modern ekonomilerde riskleri azaltmak ve tahmin edilebilir mali politikalar uygulamak açısından oldukça önemlidir. İşletmelerin bu tür finansal araçları da aktif olarak kullanması işletmenin gelecek projeksiyonunu daha uygulanabilir hale getirmektedir. Bununla birlikte türev araç kullanımının da işletmenin mali tablolarına pozitif yönde etkilemesi beklenmektedir. Bu çalışmanın amacı 2016-2020 yılları arasında Borsa İstanbul 30 (BİST 30) endeksinde sürekli olarak işlem gören finans dışı şirketlerde türev araç kullanımı ve finansal oranları arasındaki ilişki durumunu tespit etmektir. Çalışmada O’Donoghue’un (2005) performans profilleme tekniği kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre sırasıyla likidite, verimlilik, karlılık, mali yapı ve aktif büyüklüğün türev kullanım rasyosuyla ilgili pozitif bir ilişkisi vardır. Ancak istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı Kruskal-Walis testi ve Mann Whitney U Testi uygulanarak tespit edilmiştir. Türev rasyo skorları en fazla olan gruptaki işletmelerin aktif büyüklükleri (21,19), türev rasyo skorları orta düzeyde veya az olan gruplara göre daha fazladır.(17,56).ABSTRACTWith the evolution of the global economy towards a free market economy near the 1970’s, the exchange and interest risk have been occured in many countries’ economy. Accordingly, these financial risks become significiant for companies to use derivative instruments effectively in order to protect themselves from kind of it. Derivative instruments are very important in modern economies in terms of reducing risks and implementing predictable fiscal policies. The aim of this study is to determine the relationship between the using of derivatives and company’s financial ratios in non-financial firms operating in the Borsa İstanbul 30 Index (BIST 30) between 2016-2020. O'Donoghue's performance profiling technique was used in the study. There is something positive about the type of use of liquidity, profitability, profitability, profitability and asset size associated with a possible structure obtained. However, the Krus-Walis test and the Mann Whitney U Test were determined in a purposefully used space. According to the findings, there is a positive relationship between asset size and the use of derivative instruments. The asset size (21.19) of the enterprises in the group that uses derivative instruments the most higher than the groups with medium or low using of derivatives (17.56).