Molla Gürânî’nin Gâyetü’l-Emânî adlı tefsirinde belâgat uygulamaları

ÖZETBu çalışma Fatih Sultan Mehmed’in hocası ve Osmanlı Devleti’nin dördüncü şeyhülislâmı olan Molla Gürânî’nin Gâyetü’l-Emânî fî Tefsîri’l-Kelâmi’r-Rabbânî adlı tefsirinin belâgat uygulamaları açısından incelenmesidir. Belâgat bir sözü yerine ve muhatabın durumuna uygun olan en doğru ifadeyle aktarmaktır. Kur’ân-ı Kerîm dil özellikleri yönüyle kendine has belâgat üslûbuna ve üstün bir ifade gücüne sahiptir. Molla Gürânî Kur’ân’daki lafızların ve terkiplerin yapısal ve anlamsal özelliklerini sarf ve nahiv yönüyle ele alır. Belâgat kavramlarından istifade ederek ayetlerdeki mana vurgusunu ortaya koyar. Ayetlerde tercih edilen ifade biçimlerindeki mananın bilişsel ve duyuşsal boyutunun muhataba yansıması üzerinde durur. Terkiplerdeki söz dizimi farklılıklarının delalet ettiği anlam genişliğine değinir.ABSTRACTThis study analyses the rhetorical methods of the book of Ghāyah al-Amānī which is written by Molla Gurānī who was the fourth sheikh al-islām and master of the Ottoman Sultan Mehmet II the Conqueror. Rhetoric can be described as an art of eloquence to choose the appropriate expression for the situation and to the collocutor. The Quran has such a unique grammatical structure that has a charactheristic eloquence and superior expressiveness. Molla Gurānī analyses the syntatic and semantic features of wording and phrases in the Quran by as-sarf and an-nahw. He explains the semantic focus of the verses using the rhetorical concepts. He emphasizes the chosen form of expressions and the cognitive and affective reflections of it to the collocutor. He points out the syntactic differences of it which results in the extension of meaning.