Es-Sicistânî'nin Nüzhetü'l-Kulûb ve Emîr es-San'ânî'nin Tefsîru Garîbi'l-Kur'ân isimli eserlerinin mukayesesi Comparison of es-Sicistânî's Nüzhet al-Kulûb and Emir es-Sanânî's Tafsîru Garib al-Qur'an

ÖZETGarîbü'l-Kur'ân, Kur'ân-ı Kerîm'deki garîb lafızların tefsirini konu alan bir ilimdir. Geçmişten günümüze kadar birbirinden farklı hacim ve üslupla pek çok Garîbü'l-Kur'ân eseri kaleme alınmış ve bu vesileyle zengin bir literatür ortaya konulmuştur. Bu çalışma, hicrî 4. yüzyılda yaşamış olan Muhammed b. Uzeyz es-Sicistânî'nin Nüzhetü'l-Kulûb adlı eseri ile hicrî 12. yüzyıl gibi, nispeten daha geç bir dönemde yaşamış olan Emîr es-San'ânî'nin Tefsîru Garîbi'l-Kur'ân adlı eserini konu almaktadır. Çalışmamız bir giriş, üç bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Giriş kısmında araştırmanın amacı ve metodu hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Muhammed b. Uzeyz es-Sicistânî (ö.330) ile Emîr es-San'ânî'nin (ö.1182) hayatları, ilmî kişilikleri ve Garîbü'l-Kur'ân'a dair kaleme aldıkları eserleri tanıtılmaya çalışılmıştır. Müellifler ve eserleriyle ilgili yapılan çalışmalara da yine bu bölümde yer verilmiştir. İkinci bölümde garîb kelimesinin lügat ve ıstılah anlamları incelenerek, garîb kelimesinin kavramsal çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Ardından Garîbu'l- Kur'ân ilminin tanımı, doğuş ve gelişme süreci ile öneminden bahsedilerek

ayrıca kapsamlı bir Garîbü'l-Kur'ân literatürüne yer verilmiştir. Üçüncü bölümde teze konu edilen iki Garîbü'l-Kur'ân eseri kaynaklar, metot, içerik ve biçim (tertip) gibi pek çok yönden karşılaştırmaya tabi tutulmuştur. Gerekli görülen yerlerde tablolar kullanılarak elde edilen veriler daha somut ve pratik bir biçimde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sonuç kısmında ise çalışmadan elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Her iki eser arasında üslup ve kelimelerin anlamlarınının tespiti açısından yüksek oranda benzerliklerin bulunduğu

aynı kelimeye zıt manaların verilmesi gibi büyük mana farklılıkların bulunmadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte eserlerde yer verilen garîb kelimelerin sayısı, şiir ile istişhâda başvurma sıklığı ve kelimelerin imlası vb. konularda az da olsa farklılıklar belirlenmiştir.ABSTRACTGarib al-Qur'an is a science that deals with the interpretation of garib (meaning unclear) words in the Qur'an. From the past to the present, many Garib al-Qur'an, on this occasion, works have been written in various volumes and genres, and a vast literature has been presented. Research scope is include Muhammad b. Uzeyz es-Sicistani's Nuzhet al-Kulûb fî Tafsîr Garib al-Qur'an al-Aziz and the study deals with the works of Emir es-San'ani, who lived in a slightly later period, such as the 12th century, called Tafsîru Garib al-Qur'an . This study consists of these sections: introduction, three chapters and a conclusion. The objective and methods of the research are explained in the introduction section. In the first chapter, the lexical and terminology meanings of the word garîb are examined, The conceptual framework of the word garîb has been attempting to drawned. Then, by mentioning the definition of the discipline of Garib al-Qur'an, the dawn of Garib al-Qur'an and development process and emphasize of importance tried to be defined. In addition, a comprehensive Garib al-Qur'an literature is included in the end of chapter. In the second chapter, The lives of Muhammad b. Uzeyz es-Sicistânî (d.330) and Emir es-San'ani (d.1182), their academic lifes and their bibliographies on Garib al-Qur'an were aimed to be introduced. Authors publications and their works are also included in this section. Within the third chapter, the two Garib al-Qur'an works, which are the subject of the proposal, have been compared in numerous ways such as sources, strategy, substance and frame (contexture). In the summary, there is the the data obtained from the study were evaluated. It has been determined that there are high similarities between the two works in terms of determining the style and the meanings of the Garib al-Qur'an's words. It has been determined that there are no big meaning differences such as giving opposite meanings to the same word. However, there were slight differences in matters such as the number of Garib al-Qur'an words included in the works

the frequency of reference to poetry and istişhâd method, the spelling of the words are the small differences found out.