Beyşehir Gölü’nde gümüşi havuz balığının (Carassius gibelio Bloch, 1782) bazı populasyon özellikleri ve biyoekolojik durumunun belirlenmesi

Nisan 2013 – Mart 2014 tarihleri arasında Beyşehir Gölü’nde yürütülen bu çalışmada; gümüşi havuz balığının (Carassius gibelio) bazı populasyon özellikleri ve biyoekolojik durumu belirlenmiştir. Mevsimsel olarak gerçekleştirilen su örneklemelerinde, sıcaklık, tuzluluk, oksijen, pH, iletkenlik, TDS, sekki diski derinliği, toplam askıdaki madde, organik madde, inorganik madde, % organik madde, klorofil-a, nitrit, nitrat, toplam azot, toplam sertlik, Ca, Mg, amonyum ve fosfat analizleri yapılmıştır. Aylık olarak gerçekleştirilen balık örneklemelerinde ise Carassius gibelio’nun total boy, çatal boy, ağırlık, iç organ ağırlığı, gonad ağırlığı ve yaş parametreleri ölçülerek kondisyon faktörü, gonadosomatik indeks (GSI), eşey oranı, iç organ yüzdesi, boy frekansı, boy – ağırlık ilişkisi ve von Bertalanffy büyüme parametreleri hesaplanarak istatistik analizleri gerçekleştirilmiştir. Beyşehir Gölü’nde su sıcaklığı ilkbaharda ortalama 16,89, yazın 22,10, sonbaharda 15,94 ve kış mevsiminde ise 5,52 °C olarak ölçülmüştür. Tuzluluk değeri ortalama ‰ 2, pH yaklaşık 8 iken çözünmüş oksijen konsantrasyonunun 7,75 ile 11,13 mg/l arasında değiştiği belirlenmiştir. İletkenlik değerleri 360,4 ile 423,5 μS/cm, toplam çözünmüş katı madde miktarı (TDS) 176,39 – 210,48 mg / lt, sekki diski derinliği 85 -180 cm, toplam askıda katı madde (TPM) değerleri 0,02 - 20,46 mg / lt arasında tespit edilmiştir. Sudaki organik madde miktarı (POM) kış aylarında belirlenememişken, en yüksek değer sonbaharda 2,70 mg/lt olarak ölçülmüştür. İnorganik madde oranı ise (PİM) 0,02 - 17,76 mg / lt, sudaki organik madde miktarı % 4,85 - 36,35, klorofil-a 26,19 - 3,36 μg/l arasında belirlenmiştir. En yüksek nitrit (NO2-N) değerine kış (0,02 mg / lt), nitrat (NO3-N) değerine yaz (0,38 mg/lt) toplam azot miktarına kış (1,95 mg / lt), sudaki sertlik oranına ise yaz mevsiminde (20,28 d°H) rastlanmış, en yüksek Ca ve Mg değerleri de yaz mevsiminde sırasıyla ortalama 84,70 mg/lt ve 42,03 mg/lt olarak saptanmıştır. Amonyum değerleri ise sonbaharda ölçüm aralıklarının dışında çıkmış ve en yüksek değere kışın (0,67 mg/l) rastlanmıştır. Sudaki fosfat (PO4-P) oranı ise sonbahar ve kış aylarında ölçülebilmiş, sırasıyla 0,02 ve 0,03 mg/lt olarak belirlenmiştir. Gümüşi havuz balığı bireylerine en fazla (346 birey) Haziran ayında rastlanmıştır. Maksimum uzunluğa sahip birey (28,4 cm) Nisan ayında minimum boy uzunluğuna sahip birey ise (8,5 cm) Mayıs ayında yakalanmıştır. Maksimum ağırlık 408,0 gr ile Nisan ayında, minimum ağırlık ise 22,0 gr ile Ağustos ayında tespit edilmiştir. Örneklenen bireylerin % 52’sinin dişi, % 48’inin erkek olduğu ve 2 ile 7 yaş arasında dağılım gösterdikleri belirlenmiştir. Von Bertalanffy büyüme parametrelerinden a katsayısı 11,991, b katsayısı 0,393, R2 değeri 0,815, L∞ 19,755 ve k katsayısı ise 0,934 olarak hesaplanmıştır. Ortalama gonadosomatik indeks değerleri % 10,9 ile % 0,8 arasında, kondisyon faktörü ise erkek ve dişi bireylerde 1,5 - 1,7 arasında hesaplanmıştır. Dişi bireylerde GSI değerleri Mart ayında en yüksek değere ulaşmıştır. İç organ yüzdesi ise dişi bireylerde % 15,8 ile Şubat ayında maksimum değere ulaşırken, erkek bireylerde % 13,4 ile Ekim ayında en yüksek değer görülmüştür. xi Sonuç olarak, oligotrof özellik taşıyan Beyşehir Gölü’nün su derecelendirmesinin 1. sınıf özellikte olduğu, besin yükü anlamında kısa vadeli bir risk taşımadığı ve su koşullarının Carassius gibelio’un yaşamını sürdürebilmesi için uygun olduğu belirlenmiştir. Göldeki aşırı av baskısı, erken cinsel olgunluğa erişmeleri ve/veya ortamdaki besin zenginliğinin azalması gibi nedenlerle türün giderek küçüldüğü ve ekonomik önemini yitirmeye başladığı görülmüştür. Türün üreme davranışının Nisan - Haziran ayları arasında yoğunlaştığı saptanmıştır.