Meşşâîlerde iman kavramının içeriksel analizi: Fârâbî örneği

ÖZETİslâm düşünce tarihinde merkezî bir yere sahip olan iman kavramı, İslâm felsefesinin ana ekolü olan Meşşâîlerde ilk bakışta bu konumunu kaybetmiş gözükmektedir. Ancak incelendiği takdirde görülmektedir ki, Meşşâî felsefede iman kavramı diğer düşünce geleneklerinden daha farklı bir şekilde ele alınmaktadır. Geleneksel olarak iman meseleleri gaybın kapsamı dahilinde ele alınmasına rağmen, Meşşâîlerde gayb dairesi daraltılarak iman konuları büyük ölçüde bilginin sınırları içerisinde tartışılmaktadır. Bu problem, İslâm felsefesinin ilk sistem kurucu filozofu olması ve Meşşâîliğin sahip olduğu genel düşünce yapısını yansıtması bakımından, kendisinden sonraki düşünürleri etkilemesi dolayısıyla Fârâbî perspektifinden incelemeye tabi tutulmaktadır. İman konuları birer bilgi problemi olarak ele alındığı için, ilk bölümde bilgi ve iman ilişkisi ele alınmıştır. Buna uygun bir şekilde Fârâbî'nin nefs ve akıl nazariyesi incelemeye tabi tutulmuştur. Mantık alanındaki çalışmalarıyla Muallim-i Sânî unvanıyla anılan Fârâbî'nin kullandığı tasdik kavramının iman bahsiyle yakından ilgili olduğu tespit edilmiştir. Geleneksel literatürde imanın kesinliği olarak kullanılmasının yanında bilginin kesinliğini belirten yakîn kavramı, Fârâbî felsefesinde iman perspektifinden değerlendirilmiştir.ABSTRACTFaith Notion, which has a central place in history of Islamic thoughts has been seen that it has lost its significance at first glance at Peripateticism which is the main ecole of Islamic philosophy. However, when evaluated it has been seen that in Peripateticism philosophy, the Notion of faith is discussed disparately from other intellectual traditions. Although faith issues traditionally have been discussed within the extent of the invisible world, by narrowing the limits of the invisible world in Peripateticism faith issues has been discussed mostly within the limits of knowledge. This problem is subjected to be examined by the perspective of Al-Fârâbī in consideration of affecting the posterior philosophers in terms of Islamic philosophy's being the first builder philosopher and reflecting the general mentality that Peripateticism has. As faith issues are addressed as a knowledge problem, knowledge and faith relation is discussed at the first part. Accordingly, Al-Fârâbī's desire and mind theory is subjected to examination. It is identified that the acknowledgment notion which is used by Al-Fârâbī named after Muallim-i Sani with his studies in the field of logic, is closely related to faith subject. Yakîn notion that remarks the precision of knowledge besides being used as faith's precision at traditional literature. İs evaluated within the perspective of faith.