Aydın Sancağı’nın En Erken Tahrir Defteri: Halil Beğ Defteri’nin Parçası

Aydın sancağının bugüne kadar bilinen en erken tarihli defteri tarafımdan
Halil Beğ Defteri olarak adlandırılmak suretiyle yayımlanmış idi1. Kitabın neşrinden
sonra, Maliyeden Müdevver Defterler serisinde yer alan Biga Yaya defterinin
arkasında defterin bir parçasının bulunduğu dikkatimizi çekti2.Bu parça, bugüne
kadar Aydın defterleri ile ilgili çalışmaların hiç birisinde tanımlanmış değildir. Halil
Beğ defterini neşrederken sonuç kısmında ifade ettiğimiz gibi neşrettiğimiz kısım,
defterin padişah haslarına tahsis edilmiş olan kısmı olmalıydı. Bu deftere ait olmak
üzere yeni bulduğumuz parça ise sancakta yer alan timarlara dair bilgiler sunan
yirmi bir sayfalık kısımdır. Bu kısım da kendi içerisinde bir bütünlük arz
etmemekte, defterin farklı farklı yerlerinden kopan iki kısım bir araya getirilerek
Biga Defteri’nin arkasına eklenmiştir. Öyle anlaşılıyor ki Halil Beğ Defteri aslında
sancağın tamamını içeren bir defter idi. Defter muhtelif sebeplerle dağılmış, Haslara
tahsis edilmiş olan kısmının önemli bir bölümü BOA. MAD 18003 numarada
başka bazı parçalarla ciltlenirken, haslar kısmının küçük bir parçası ile timarlar
kısmının bir parçası da Biga defterinin arkasına ciltlenmiştir. İhtimalle defterin
başka parçaları da başka defterlerle beraber ciltlenmiş olmalıdır. Ancak burada
neşrettiğimiz ve iki parçadan oluşan yirmi sayfalık kısımdan anlaşıldığı kadarıyla
defter çok parçalı olarak dağılmıştır.