Martha C. Nussbaum’un merhamet anlayışı ve eleştirisi

Batı felsefesi geleneği içinde merhamet, politik felsefe alanında daha çok yer alırken, etik teorilerinde pek yer almaz. Oysa Nussbaum dahil bazı filozofların vurguladığı gibi “merhametli olma” yı ahlaki bir erdem olarak görebiliriz. Bu erdeme sahip olmak için de merhametin doğasını anlamak çok önemlidir. Fakat merhametin doğası ile ilgili çağdaş çalışma da, çokça Aristoteles‟in merhamet ile ilgili görüşlerine katılan Nussbaum dışında yok gibidir. Aynı şey, Nussbaum‟un merhamet anlayışı için de geçerlidir. Bu tez, bu eksikliği giderme adına Nussbaum‟un merhamet anlayıĢını eleĢtirel olarak tartıĢmayı amaçlayan bir tezdir. Aristoteles “Retorik” adlı eserinde birçok duyguya yer verirken, merhameti de incelemeyi ihmal etmemiştir. Aristoteles yine diğer eserlerinde de olduğu gibi bu eseri ile de kendinden sonra gelecek olan filozoflara esin kaynağı olmuştur. Günümüz Aristotelyenlerinden olan Nussbaum da duygu teorisini sunduğu kitabında Aristoteles‟den sıkça faydalanmış ve o da merhametle ilgili bir bölüm oluşturmuştur. Bu tezde ise ilk olarak birinci bölümde Aristoteles‟in duygu hakkında söylediklerini inceleyeceğiz. Ġkinci bölümde Nussbaum‟un duygu teorisini ele alarak, teoriyle ilgili eleştirilerimizi sunacağız. Bu bizim Nussbaum‟un merhamet anlayıĢını daha kolay anlamamıza olanak sağlayacaktır. Üçüncü bölümde Nussbaum‟un merhamet anlayışını etkileyen Aristoteles‟in merhamet anlayışını inceleyecek ve eleştirel bir gözle değerlendireceğiz. Dördüncü bölümde de Nussbaum‟un merhamet anlayışını yine tartışarak değerlendireceğiz
vii

Beşinci ve son bölüm tümüyle eleştirel bir bölüm. Bu bölümde, merhamet hissetmek için başına ciddi bir kötülük gelen kişinin kötülüğü hak etmediğine inanmamız gerektiği koşulunu eleştireceğiz. Ayrıca Nussbaum‟un sadece eudaimonia‟mızın parçası olan kişilere karşı merhamet hissedileceği görüşünü eleştireceğiz. Merhameti, eudaimonia‟ya katkısı olsun olmasın, tüm kendinden değerli gördüğümüz varlıklara –bazı türden cansız varlıklar dahil- hissedebileceğimizi savunacağız.