Şîa’da Hadisler Arasındaki İhtilafı Gidermede Ehl-i Sünnet’in Görüşüne Muhalif Olan Rivayeti Esas Alma: et-Tûsî’nin İstibsâr’ı Özelinde

Şîa hadis kaynaklarında, masum oldukları kabul edilen imamlara isnad
edilen ahbârda birbiriyle çelişen pek çok rivayetin bulunduğu bir gerçektir. İhtilaf; söz konusu rivayetleri Kur’ân’a arz etme, genelde takıyyeye hamlederek
Âmme’nin/Ehl-i sünnet’in görüşüne aykırı olan rivayeti tercih etme; duruma
göre zarurete, müstehaplığa ya da kerahete hamletme, te’vil yoluna gitme gibi
yollarla giderilmeye çalışılmıştır. Kütüb-i Erbaa musanniflerinden Şeyhu’t-Tâife lakaplı Tûsî, el-İstibsâr’ını ihtilaflı rivayetleri gidermeye tahsis etmiştir. Bu
sebeple çalışmamızda, Tûsî’nin el-İstibsâr’ında ihtilafı giderme yollarından
Âmme’nin görüşüne uygun olmayan rivayeti esas alma prensibini nasıl, ne
nispette ve hangi meselelerde uyguladığı örnek rivayetler üzerinden tahlil
edilecektir. Amacımız, Şîa’nın niçin Ehl-i sünnet’e muhalefet etmeye odaklandığının tarihî, siyasî ve dinî arka planını tespit ve tetkik etmektir. Çalışmamız
el-İstibsâr’daki rivayetlerle sınırlıdır. Metot olarak el-İstibsâr taranıp Âmme’nin
görüşüne uygun olduğu için reddedilen rivayetler tespit edilecek ve temsil
değeri yüksek yeterli örnek üzerinden mesele tahlil edilip sonuca gidilecektir.

It is a fact that, there are many contradictory narrations called akhbār and attributed to the infallible imams in the canonical hadīth sources of
Shīa. These contradictory was tried to be solved and eliminated by presenting
to the Qur’ān, preferring the narration which is against the opinion of ‘Amma
/ Ahl al-Sunnah, by explaining the opposition narration with dissimulation
(taqiyya) in general; and its being necessary matters (darūriyyat), beloved and
recommended thing (mustahab), or disapproved (karāha) or to comment it in
a suitable way. Shayh al-Tāifa al-Tūsī, who is one of authors of the al-Kutub
al-Arbaa, assigned his hadīth book al-Istibsār to resolve these contradictiories
among narrations. So, in our study, we will analyse the principle which is one
of the ways of resolving the conflict by abandoning the narration which is
parallel of the opinion of Ahl al-Sunna and which extent and which matters
he applied this method by giving some examples. Our goal is to identify and
analyse the historical, political and religious background of why Shīa Imāmiyya focuses on opposing Ahl as-Sunnah. Our work is limited to narrations
taking place in al-Istibsār. As a method, we will scan al-Istibsār and determine
the narrations which were rejected because it is a parallel of the opinion of
Ahl as-Sunnah and analyse the issue choosing sufficient samples with high
representation value.