Durumsallık yaklaşımı bağlamında bir eğitim ve araştırma hastanesinin farklı birimlerinde örgütsel yapı boyutlarının incelenmesi

Açık sistem olarak ele alınan ve sağlık ekosisteminin önemli bileşenlerinden biri olan hastaneler, karmaşık organizasyonlar olarak tanımlanmaktadır. Profesyonelleşme arttıkça ve kullanılan teknoloji (işin niteliği) değiştikçe, hastane birimleri farklı organizasyonel yapı ve süreçlere (formalleşme derecesi, merkezileşme derecesi, uzmanlaşma, yetki alanı, iletişim tarzı, kişilerarası ilişkiler vb.) sahip olabilmektedir. Bu durum farklı yapısal özelliklere sahip birimlerin aynı/tek bir yönetim tarzıyla yönetilemeyeceğini gündeme getirmektedir.
Bu çalışmanın amacı; durumsallık yaklaşımı bağlamında hastanelerin farklı fonksiyonel (tıbbi, sağlık bakım, idari) birimlerinin sahip olduğu yapı ve işleyiş özelliklerinin örgütsel yapı boyutlarına (formalleşme, merkezileşme, karmaşıklık, iletişim, teknoloji) göre incelenmesidir.
Araştırma hastane birimlerinin çeşitli iç ve dış koşullara bağlı olarak yapı ve işleyiş özelliklerinin nasıl etkilendiğinin belirlenmesi ve bu doğrultuda hastane yöneticilerinin bu farklı yapıları nasıl yönetebileceği konusunda onlara girdiler sunmak açısından önemlidir. Çünkü yöneticilerin başında bulundukları birimlerin mekanik-organik organizasyon yapısından hangisine daha yakın olduğunun bilincinde olmaları gerekmektedir. Ayrıca bu,
yöneticilerin kendi başarıları kadar yönetici seçilmesi ve yetiştirilmesi açısından da önem taşımaktadır.
Bu amaçla bir eğitim ve araştırma hastanesinin üç temel fonksiyonel birimine (tıbbi, sağlık bakım, idari) bağlı 15 farklı birimdeki 15 alt kademe yönetici ve 7 orta kademe yönetici olmak üzere toplamda 22 yöneticiyle görüşülmüştür. Veri toplama aracı olarak temelde yarı-yapılandırılmış soru formu kullanılmış ve gözlem ve doküman incelemesiyle de çalışma desteklenmiştir. Yapılan görüşmeler nitel veri analiz programı MAXQDA 18 ile analiz edilmiştir.
Belirlenen beş yapısal boyuta bağlı olarak çalışmanın yapıldığı hastanenin tıbbi, idari ve sağlık bakım hizmetleri birimlerinin yapısında farklılıklar olduğu bulunmuştur. Hastane genelinde organik yapıya yakın olan matriks organizasyon yapısı hakimdir. Tıbbi birimlerin organik yapıya yakın profesyonel bürokrasi yapısına sahip olduğu, idari birimlerin mekanik yapıya daha yakın bürokrasi yapısına sahip olduğu bulunmuştur. Bu iki yapı arasında kalan sağlık bakım hizmetleri biriminin mevcut konumu mekanik yapıya daha yakın olsa da gittikçe artan profesyonelleşme ile organik yapıya doğru evrildiği görülmüştür.
Sonuç olarak durumsallık yaklaşımına göre tıbbi birimlerin organik yapıya yakın olan profesyonel bürokrasi yapısına, idari birimlerin mekanik yapıya daha yakın olan bürokrasi yapısına sahip olması ve sağlık bakım hizmetleri biriminin artan uzmanlaşma ile profesyonel bürokrasi yapısına yaklaşması; yöneticilerin bu yapılara uygun yönetim tarzlarını benimsemesini gerektirmektedir.