ERZURUM HINIS HALİLÇAVUŞ YÖRESİ ALEVİLERİNDE GEÇİŞ DÖNEMLERİ

“Erzurum Hınıs Halilçavuş Yöresi Alevilerinde Geçiş Dönemleri” adıyla hazırlanan bu tez çalışması, Hınıs’a bağlı Halilçavuş yöresi Alevi mahallerinin, geçiş dönemleri etrafında kümelenen uygulama ve inanışlarının, geçmişteki durumunu ve günümüzdeki değişim ve dönüşümlerini tespit etmek amacıyla hazırlanmıştır. Geçiş dönemleri, insanların doğumdan ölüme kadar olan yaşam sürecinde, dahil olduğu kültürün oluşturduğu inanç, âdet, töre, dinsel ve büyüsel özlü işlemlerin tesiriyle, dönemlerde başına gelebilecek durumlara karşı gösterdiği davranışlar bütünüdür. Halilçavuş yöresi, Erzurum Hınıs ve Muş Varto arasında kalan bir bölgede yer aldığı için geçiş dönemleri aşamalarında, halk inanışları uygulamaları bakımından çeşitlilik ve zenginlik arz etmektedir. Halilçavuş Alevilerinin kültürel belleklerinde kümülatif olarak günümüze ulaşan halk kültürü öğeleri, bilimsel metotlar ışığında araştırılarak sözlü ve yazılı kaynakların yardımıyla doğum, sünnet, askerlik, evlenme ve ölüm merkezli olarak incelenmiştir ve bu aşamalardaki uygulama ve inanışların geçmişten günümüze kadar gelen süreçteki durumları tespit edilmeye çalışılmıştır. Tez çalışmamız, giriş, sonuç ve geçiş dönemlerinin beş ana bölümünden oluşmaktadır. Araştırmanın giriş bölümünde; araştırmanın konusu, amacı, kapsamı, metodu ve çalışma sahasına ilişkin genel bilgiler verilmiştir. Araştırma alanı; Halilçavuş yöresi olarak sınırlanan Alevi mahallerinin inancı, tarihi, coğrafyası, bitki örtüsü, nüfusu yönüyle tanıtılmıştır. Geçiş dönemlerini kapsayan beş ana bölümde ise doğum, sünnet, askerlik, evlenme ve ölümle ilgili yapılan çalışmanın sonucunda, elde edilen bulgular aktarılmış ve bu bulguların değerlendirmesi yapılmıştır. Doğum, iii sünnet, askerlik, evlenme ve ölümle ilgili yapılan saha çalışmasının sonucunda, elde edilen uygulama ve inanışların bir kısmının geçmişten günümüze kadar devam ettiği, bir kısmının değişim ve dönüşüme uğradığı, bir kısmının ise tamamen unutulduğu kayıt altına alınarak bu bölümlerle ilgili genel değerlendirmeler yapılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde ise Halilçavuş yöresinde, geçiş dönemleri etrafında unutulmaya yüz tutan geleneksel uygulama ve inanışlar, halkbilimi çerçevesinde değerlendirildi ve bu değerlendirme sonucunda Halilçavuş yöresi Alevilerinin, dışarıya yoğun göç vermesi, nüfusun son yıllarda giderek azalması, Alevi geleneğini bilen ve yaşatan kişilerin ölümleri, pir-talip ilişkilerinin zayıflaması, geçiş dönemleri etrafında oluşan geleneksel uygulama ve inanışların değişim ve dönüşümündeki ana etken olarak tespit edilmiştir.