Çocuk-ergen alay edilme ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi

Dünyada hemen hemen bütün okullarda görülen problemlerin başında yer alan şiddet ve saldırganlık içeren davranışlardan biri olarak kabul edilen alaya alma durumu ile ilgili Türkiye’de herhangi bir ölçek kullanılmadığı için, Çocuk-Ergen Alay Edilme Ölçeği’nin (Child- Adolescent Teasing Scale - CATS) Türk dilinde geçerlik ve güvenirliğini yapmak amacıyla yürütülen bu araştırma metodolojik tiptedir.
Çalışma kapsamında toplam 400 ilköğretim 5-6-7-8. Sınıf öğrencileri ile çalışılmıştır. Araştırmada 32 maddelik CATS ve 23 maddelik Öğrenci Tanıtım Formu kullanılmıştır. Ölçeğin değerlendirilmesinde kapsam geçerliği, yapı geçerliği, iç tutarlık, zamana karşı değişmezlik yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma verileri ortalama 3 ayda toplanmıştır.
Araştırma kapsamına alınan öğrencilerin % 52,5’i kız, % 47,5’i erkektir. Yaş ortalamaları X=12,54±1,11 (min-max=11,00-15,00) olarak belirlenmiştir.
Ölçeğin Kapsam Geçerlik İndeksi=0,87, Çocuk-ergenlerde alay edilme sıklığı madde puan ortalamaları ve korelasyon katsayılarının 0.34 ile 0.70 arasında değiştiği, çocuk-ergenlerde alay edilme davranışının ne kadar rahatsız ettiğine yönelik yöneltilen soruların madde puan ortalamaları ve korelasyon katsayılarının 0.38 ile 0.64 arasında değiştiği, Cronbach alfa katsayısı ise 0,925 olarak bulunduğu saptanmıştır. Dört haftalık test-tekrar test korelasyonu yüksektir (r=0,877). Doğrulayıcı ve açımlayıcı faktör analizleri ölçeğin 4 faktörlü yapıda olduğunu göstermiştir. Dört faktör tarafından açıklanan toplam varyans % 55,51’dir. Buna göre Faktör 1: toplam varyansın % 38,4’ünü, Faktör 2: % 4,95’ini, Faktör 3: % 5,78’ini, Faktör 4: % 6,36’sını açıklamaktadır. Ölçeğin her bir alt boyut ile toplam ölçek puanı arasındaki ilişki ilişkide güvenirlik katsayıları 0,569 ile 0,936 arasında değişmektedir. Toplam ölçek puanı 1,53±0,54 olup, alt ölçeklerin madde puan ortalamaları sırasıyla Faktör 1 İçin 1,56±0,60; Faktör 2 İçin 1,68±0,86; Faktör 3 İçin 1,37±0,61; Faktör 4 İçin 1,57±0,62 bulunmuştur. Ölçeğin Türkçe’ye uyarlamasında yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucu 9 madde (5,12, 13, 15, 20, 22, 25, 26,27) ölçekten çıkarılmış, ölçek toplam 23 maddeli olarak uyarlanmıştır.
Sonuç olarak, CATS Türkçe formu 4 faktörlü, 23 maddeden oluşmuştur. Türkçe-CATS çocuk-ergenlerde alay edilme durumunu saptamak için kullanılabilecek Türk dilinde geçerli ve güvenilir bir araçtır. Eğitim öğretim süreci içerisinde okullarda uygulanması ve alaya alınan öğrencilerin saptanmasına yönelik çalışmalarda kullanılması önerilir.