Demografik özelliklerin İran jeopolitiğine etkisi

İran; Asya ve Avrupa gibi çok önemli kıtaların kesişim noktasında yer almaktadır. İran’ın bu denli önemli bir coğrafyada yer alması, İran’a bir yandan bazı avantajlar sunmuşken bir yandan da bazı sorumluluklar yüklemiştir. İran’ın üzerinde bulunduğu bölgenin en önemli özelliği olan heterojen bir yapıya sahip olması, İran coğrafyasına da doğrudan etki etmiştir. Farklı etnik grupların yer aldığı İran coğrafyasında aynı zamanda farklı dinlere ve farklı mezheplere mensup gruplar da yer almaktadır.
Bu çalışmada İran demografisinin homojen yapısının İran’ın siyasi yapısı, jeopolitik yapısı üzerine olan etkisi ele alınmıştır. Özellikle 1926 Şah Rıza Pehlevi dönemi ile başlayan üniter devlet modeli yaratma çalışmaları, Fars etnik kökenini esas almıştır. Şah rejiminin devrilmesine ve İslam Cumhuriyeti’nin kurulmasına neden olan halk hareketlerinin de başlamasına neden olan bu politikalar 1979 İslam devriminden sonra da devam etmiştir. Bu çalışmada elde edilen bulgular ışığında, bazı etnik grupların İran jeopolitiğini sarsıcı ve İran coğrafyasının parçalanmasına neden olacak tehditler barındırdığı gözlemlenmiştir. Bu etnik gruplardan bazıları, Arap Baharı sonrası bölgede nüfuz mücadelesi içinde yer almak ve bölgenin karmaşık yapısından faydalanmak istemektedirler. İran’ın bu hareketlere karşı baskı ve şiddet yolunu tercih etmesi bu ayrılıkçı hareketlerin daha fazla yayılmasını tetikleyecektir. İran’ın bu hareketleri, farklılıkları tanıma ve farklılıkları yönetebilme gibi daha yapıcı politikaları, etnik grupların İran’dan kopuşunu engelleyecektir.
Alan yazın tarama yöntemiyle hazırlanan bu çalışmanın amacı; yedi farklı etnik gruba sahip olan İran coğrafyasının, bölgede yaşanan gelişmeler neticesinde nasıl bir gelişme göstereceğinin belirlenmesidir. İran’da kimlik bilincinin oluşmaya başladığı ve İran’da etnik politikaların uygulanmaya geçildiği 1926 Şah Dönemi ve günümüze kadar devam eden etnik ve kimlik oluşumlu sorunlar ve gelişmeler, bu çalışma kapsamında yer almaktadır.