KİTABU’L-MÜSÂYERE ÇERÇEVESİNDE İBN-İ HÜMÂM’IN İTİKADİ VE SİYASİ GÖRÜŞLERİ

Tezimizde IX/XV asırda Mısır’da yaşamış olan Kemâleddîn İbnü’l-Hümâm’ın itikadî ve siyasî görüşlerini Kitabu’l-Müsâyere adlı eseri çerçevesinde ele almaya çalıştık. O dönemde Mısır, Memlükler yönetimi altındadır. İçerde ve dışarda siyasî gerginlikler yaşanmaktadır. Doğuda Moğol, batıda Haçlı seferleri sonucu birçok alim güvenli bir bölge olarak gördükleri Mısır’a gelip yerleşmişlerdir. Bu da ilim ve kültürün oldukça canlı olmasına yol açmıştır. İbnü’l-Hümâm böyle bir ortamda doğmuş, büyümüş ve ilmi faaliyetler içerisinde bulunmuştur. İbnü’l-Hümâm, daha çok fakih olarak ve Hanefi mezhebi açısından önemli olan el-Hidâye üzerine yazmış olduğu Fethu’l-kadir isimli eseriyle ilim dünyasında tanınmıştır. O, fakih olmasının yanında aynı zamanda bir mütekellimdir. Tezimizde inceleyeceğimiz el-Müsâyere, Gazzâlî ‘nin kelam alanında ele aldığı “er-Risâletü’l-kudsiyye” üzerine çeşitli ilavelerde bulunularak yazılmış olan şerh türünden bir eserdir. İbnü’l-Hümâm’ın eserde kelam konularına yaklaşımı onun bu alana hâkimiyetini göstermektedir. O, İslam inanç esaslarını akli ve nakli delillerle ispat yoluna gitmiş, okuyucuyu fazla detaya boğmadan gerekli bilgileri vererek, konuları müteahhirun dönemi kelam sistemine uygun bir şekilde kaleme almıştır. İbnü’l-Hümâm Mâtürîdî-Hanefi geleneğe bağlı olsa da itikadî ve siyasî açıdan farklı görüşler ileri sürebilmiştir. el-Müsâyere, Gazzali’nin eserine şerh olduğundan dolayı İbnü’l-Hümâm, zaman zaman ona itirazlarda bulunmuş veya ondan farklı düşüncelerini ortaya koymaya çalışmıştır.